حضانت کودکان از منظر فقه امامیه و قانون مدنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه ایلام

2 کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه ایلام.

چکیده

از سرپرستی کودکان و نظارت بر تربیت آنان تا رسیدن به زمان بلوغ با عنوان حضانت در فقه امامیه یاد می­شود. در پژوهش حاضر که به صورت توصیفی تحلیلی انجام پذیرفته، با نقد و بررسی دیدگاه­های مختلف فقها چنین به دست آمده که حضانت کودک، به ترتیب اولویت بر والدین واجب کفایی است و ذکر سن و زمان خاص در برخی از روایات، ناظر به انحصار سرپرستی کودک به یکی از والدین و الزام او نیست، به گونه­ای که امکان جابجایی حضانت در صورت توافق والدین و شایستگی آن‌ها یا در شرایط عسر و حرج نباشد؛ بلکه تنها بیانگر اولویت در پذیرش این واجب  است. افزون بر این، اولویت مادر برای سرپرستی کودک، پسر باشد یا دختر، تا سن هفت سالگی است.

کلیدواژه‌ها


[1]. قرآن، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
[2]. قانون مدنی
[3]. آل­عصفور، حسین بن محمد (؟). الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع. مصحح: محسن آل­عصفور‌، 6 جلد، قم، مجمع البحوث العلمیة.
]4[. ابن­ادریس حلی، محمدبن منصور‌ (1410ق). السرائرالحاویلتحریرالفتاوى. چاپ دوم، 2جلد، قم، ‌دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
]5[. ابن بابویه قمّی، محمّدبن علی (1413ق). منلایحضرهالفقیه. چاپ دوم، 3 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
]6[. ابن­زهره، حمزه­بن علی (1417ق). غنیةالنزوعإلیعلمیالأصولوالفروع. قم، موسسه امام صادق ع.
]7[. ابن­فهد، احمدبن محمد (1407ق). المهذب البارع فی شرح المختصر النافع‌. مصحح: مجتبی عراقی‌، 5 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین‌.
]8[. امامی، حسن‌ (1387). حقوقمدنى. 6 جلد، قم، انتشارات اسلامیة‌.
]9[. جبعی عاملی، زین­الدین (1410ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه (المحشی ـ کلانتر). 10 جلد، قم، کتابفروشی داوری.
]10[. حر عاملی، محمدبن حسن (1409ق). تفصیلوسائلالشیعهالیتحصیلمسائلالشریعه. 30 جلد، قم، موسسه آل البیت(ع).
]11[. حلی(علامه)، حسن بن یوسف (1413). قواعدالاحکامفیمعرفةالحلالوالحرام. 3 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
]12[. ــــــــــــ (1413). مختلفالشیعهفیاحکامالشرعیه. مصحح: گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 9 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
]13[. حلی (فخرالمحققین)، محمدبن حسن (1387ق). ایضاح ­الفوائدفیشرحمشکلاتالقواعد. مصحح: حسین موسوی ـ علی­پناه اشتهاردی ـ عبدالرحیم بروجردی، 4 جلد، قم، موسسه اسماعیلیان.
]14[. حلّی(محقق)، جعفربن حسن‌ (1408ق). شرائعالإسلامفیمسائلالحلالوالحرام. مصحح: عبدالحسین محمد علی بقال‌، چاپ دوم، 4 جلد، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
]15[. خوانساری، احمدبن یوسف (1405ق).جامعالمدارکفیشرحمختصرالنافع. مصحح: علی‌اکبر غفاری، چاپ دوم، 7 جلد، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
]16[. خویی، ابوالقاسم (1410ق). منهاجالصالحین. چاپ بیست و هشتم، 2 جلد، قم، نشر مدینه العلم.
]17[. دیلمی، سلار (1404ق). المراسم ­العلویهو الاحکام­ النبویهفیالفقه­الامامی.مصحح:محمود بستانی، قم، منشورات­الحرمین.
]18[. سبزواری، عبدالاعلی(1413ق). مهذبالاحکامفیبیانالحلالوالحرام. مصحح: موسسه المنار، چاپ چهارم، 30 جلد، قم، موسسه المنار ـ دفتر آیه­الله.
]19[. سبزواری، محمدباقر (1423ق). کفایهالاحکام. 2 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
]20[. سیوری، مقدادبن عبدالله (1404ق). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع. مصحح: عبداللطیف حسینی کوهکمری، 4 جلد، قم، مکتبه آیه­الله المرعشی.
]21[. شیرازی، قدرت­الله انصارى (1429ق). موسوعةأحکامالأطفالوأدلتها. مصحح: جمعی از محققان، 4 جلد، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم­السلام.
]22[. طباطبایی، علی­بن محمد (1418ق). ریاضالمسائلفیتحقیقالأحکامبالدلائل. مصحح: محمد بهره‌مند ـ محسن قدیری ـ کریم انصاری ـ علی مروارید، 16 جلد، قم، مؤسسه آل‌البیت (ع).
]23[. طوسی، محمدبن‌حسن (1407ق). تهذیب­الأحکام. چاپ چهارم، 10 جلد، تهران، دارالکتب­الإسلامیة.
]24[. ــــــــــــ (1407ق). الخلاف. مصحح: علی خراسانی ـ جواد شهرستانی ـ مهدی طه نجف ـ مجتبی عراقی، 10 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
]25[.ــــــــــــ (1387ق). المبسوطفیفقهالامامیه. مصحح: محمدتقی کشفی، چاپ سوم، 8 جلد، تهران، المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثر الجعفریه.
]26[. عاملی، محمدبن مکی (؟). القواعدوالفوائد. مصحح: عبدالهادی حکیم، 2 جلد، قم، کتابفروشی مفید.
]27[. عاملی ترحینی، محمدحسین (1427). الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیة‌. چاپ چهارم، 9 جلد، قم، دار الفقه للطباعة و النشر‌.
]28[ کلینی، محمدبن یعقوب‌ (1407ق). الکافی. مصحح: علی­اکبر غفاری، چاپ چهارم، 8 جلد، تهران، دارالکتب الإسلامیه.
]29[. لنکرانی، محمدفاضل (1421ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة ـ النکاح‌. مصحح: حسین واثقی ـ عبادالله سرشار ـ سید عبدالحمید رضوی ـ رضاعلی مهدوی، قم، ‌مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم‌السلام‌.
[30]. مفید، محمدبن نعمان (1413ق). المقنعة. قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
]31[. موسوی عاملی، محمدبن علی (1411ق). نهایةالمرامفیشرحمختصرشرائعالإسلام. 2 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
]32[. نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهرالکلامفیشرحشرائع­الاسلام. مصحح: عباس قوچانی ـ علی آخوندی، چاپ هفتم، 43 جلد، بیروت، دار احیاءالتراث العربی.
]33[. نوری، حسین (1408ق).‌ مستدرکالوسائلومستنبطالمسائل. مصحح: گروه پژوهش مؤسسه آل‌البیت علیهم السلام،‌ 18 جلد، بیروت، مؤسسه آل‌البیت علیهم السلام.