The Ijtihadi Method of Accumulating Conjectures (Ẓunūn) Definition, Origin, Criterion, and Components, with Emphasis on the Approach of Allāmah Baḥr al-ʿUlūm

Document Type : Research Paper

Authors

1 PhD Student, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Shahid Motahhari Faculty of Theology and Islamic Studies, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.

2 Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Shahid Motahhari Faculty of Theology and Islamic Studies, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.

3 Associate Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Shahid Motahhari Faculty of Theology and Islamic Studies, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.

Abstract

Jurists have different perspectives when faced with issues facing society and the deduction of relevant Sharia rulings, and they have used various methods, not all of which have found equal validity in the balance of assessment; some of them have been criticized, some have been abrogated, and some are considered new solutions that were not considered by predecessors. The accumulation of conjectures (ẓunūn) is an Ijtihadi method and an unwritten basis, at least some of whose components were fixed in the minds of many jurists and found expression in their Fiqh methodology and is related to many areas of Fiqh and principles (Uṣūl), and for those who believe in it, it provides a wider range of documentation in the path of discovering and achieving Fiqh rulings. The present study, using a descriptive-analytical method and a careful look at the Ijtihadi approach and the jurisprudential and Uṣūlī views of Sayyid Muhammad Mahdi Baḥr al-ʻUlūm as one of the prominent students of the Uṣūlī school of Vahid Behbahani, and by analyzing a set of jurisprudential data for the first time, explains his Ijtihadi method in the form of the idea of accumulating conjectures, as well as identifying its components. Proving the validity of personal conjecture (ẓann) resulting from this process and its criterion according to Allāmah Baḥr al-ʿUlūm, as well as explaining the rationality of this approach, are other innovations of this article.

Keywords

References

انصاری، مرتضی. (1419ق). فرائد الاصول. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
بجنوردی، حسن. (1377). القواعد الفقهیه. قم: نشر الهادی.
بحرالعلوم، سید محمدمهدی. (1380). مصابیح الاحکام. قم: منشورات میثم التمار.
بحرانی، یوسف، (1363). الحدائق الناضره. قم: جامعة المدرسین فی الحوزة العلمیه، مؤسسه نشر اسلامی.
بروجردی، سید حسین. (بی تا). نهایة التقریر. قم: مرکز فقه الائمة الاطهار علیهم السلام.
بهبهانی، محمدباقر. (1415ق). الفوائد الحائریه. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
ــــــــــ. (1416ق). الرسائل الاصولیه. قم: مؤسسه علامه مجدد وحید بهبهانی.
ــــــــــ. (1419ق). الحاشیة علی مدارک الاحکام. قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث.
ــــــــــ. (1422ق). مصابیح الظلام فی شرح مفاتیح الشرایع. قم: مؤسسه علامه مجدد وحید بهبهانی.
حرعاملی، محمد بن حسن. (1389). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. قم: مطبعه اسلامیه.
حکیم، سید محسن. (1374). مستمسک عروة الوثقی. قم: دارالتفسیر.
خراسانی، محمدکاظم. (1430ق). کفایة الاصول. قم: جامعة المدرسین فی الحوزة العلمیه، مؤسسه نشر اسلامی.
خمینی، روح‌الله. (1380). کتاب الطهارة. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خوانساری، احمد. (1355). جامع المدارک. تهران: مکتبة الصدوق.
خوئی، سید ابوالقاسم. (1418ق). موسوعة الامام الخوئی. قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی (ره).
ربانی بیرجندی، محمدحسن. (1384). بررسی نظرات رجالی امام خمینی. قم: بوستان کتاب.
ــــــــــ. (1395). مکاتب فقهی. مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه رضوی.
سبحانی، جعفر. (1426ق). ارشاد العقول. قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
صالح، صبحی. (1379ق). علوم الحدیث و مصطلحه؛ عرض و دراسه. دمشق: جامعة دمشق.
صدر، محمدباقر. (1417ق). بحوث فی علم الاصول. قم: مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی.
ضیائی‌فر، سعید. (1385). پیش درآمدی بر مکتب‌شناسی فقهی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
طوسی، محمد بن حسن. (1417ق). عدة الاصول. قم: مطبعة ستاره.
عاملی، زین الدین. (1413ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام. قم: مؤسسة المعارف الاسلامیه.
عظیمی، حبیب‌الله. (1385). تاریخ فقه و فقها. انتشارات اساطیر.
علیدوست، ابوالقاسم؛ لطفی، محمدجواد. (1399). مقایسه روش اجتهادی صاحب جواهر و محقق خوئی. نشریه جستارهای فقهی و اصولی، 6 (19)، 167-139.
غراوی، محمدمحسن. (1436ق). الوحید البهبهانی و آراؤه الأصولیه. کربلاء: مرکز کربلاء للدراسات و البحوث.
کاشف الغطاء، جعفر. (1380). کشف الغطاء عن مبهمات شریعة الغراء. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
کشی، محمد بن عمر، (1348). اختیار معرفة الرجال. مشهد: چاپ حسن مصطفوی.
محمدی، علی. (1387). شرح رسائل. قم: دارالفکر.
مقدس اردبیلی، احمد. (بی تا). مجمع الفائدة و البرهان. قم: جامعة المدرسین، مؤسسه نشر اسلامی.
نجفی، محمدحسن. (1362). جواهر الکلام فی شرح شرایع الإسلام. بیروت:‌دار احیاء التراث العربی.
واعظ بهسودی، سید محمد. (1422ق). مصباح الأصول. قم: کتابفروشی داوری.
Jurisprudence the Essentials of the Islamic Law
Volume 58, Issue 1
(Spring & Summer 2025)
September 2025
Pages 3-22

Files

Share

How to cite

Statistics