حکم قذف افراد فاقد امکان آمیزش جنسی در فقه فریقین و حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه یزد

چکیده

ناتوانی جنسی به سبب فقدان آلت، نوعی اختلال جنسی است که در برخی موارد، احکام شخص مبتلا را تحت تاثیر خود قرار می­دهد. یکی از احکام اختلافی در این رابطه، مربوط به جرم قذف است. فقها، در این زمینه دو دیدگاه متقابل، ارائه کرده­اند؛ گروهی بر شرطیت وجود آلت جماع در مقذوف تصریح نموده و در فاقد آلت، قائل به عدم تحقق قذف شده­اند. در مقابل گروهی، بدون لحاظ این شرط در ارتباط با فاقد آلت نیز قذف را محقق می­دانند. این پژوهش به شیوه توصیفی - تحلیلی به بررسی اقوال فقهی این مسئله پرداخته است. یافته­ها نشان می­دهد در این مسئله، قول راجح، ارائه نظریه سومی است که مطابق آن عارضه فقدان آلت در مقذوف به نحو مشروط در تحقق جرم قذف، موثر است؛ بدین نحو که در فرض آشکار بودن وضعیت شخص بر دیگران و عدم احتمال فعل منسوب در رابطه با او فقدان آلت، قذف را منتفی و نسبت خلاف را مصداقی از سب می­گرداند.
 

کلیدواژه‌ها


[1] قرآن کریم
[2] ابن براج طرابلسی، عبد العزیز (1406ق)، المهذب، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
[3] ــــــــــــــــ (1411ق)، الجواهر فی الفقه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
[4] ابن حزم اندلسی، علی (بی تا)، المحلی، بیروت، دار الفکر.
[5] ابن رشد، محمد (1425ق)، بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، قاهره، دار الحدیث.
[6] ابن زهره حلبی، حمزه (1417ق)، غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم، موسسه امام صادق(ع)، چاپ اول.
[7] ابن عابدین، محمد امین (1412ق)، رد المحتار علی الدر المختار، بیروت، دار الفکر، چاپ دوم.
[8] ابن عاشور، محمد (بی تا)، التحریر و التنویر، تونس، دار سحنون للنشر و التوزیع.
[9] ابن قدامه، عبد الله (1388ق)، المغنی، قاهره، مکتبة القاهرة.
[10] ابن قدامه مقدسی، عبد الرحمن (بی‌تا)، الشرح الکبیر علی متن المقنع، بی‌جا، دارالکتاب العربی للنشر و التوزیع.
[11] ابن نجیم مصری، زین‌الدین (بی‌تا)، البحر الرائق شرح کنز الدقائق، بی جا، دار الکتاب الاسلامی، چاپ دوم.
[12] احمد بن حنبل (1430ق)، الجامع لعلوم الامام احمد- الفقه، مصر، دار الفلاح للبحث العلمی و تحقیق التراث، چاپ اول.
[13] اردبیلی، احمد بن محمد (بی‌تا)، زبدة البیان فی احکام القرآن، تهران، المکتبة الجعفریة، چاپ اول.
[14] ــــــــــــــ (1403 ق)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول
[15] اصفهانی، محمد بن حسن (1416 ق)، کشف اللثام و الابهام عن قواعد الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
[16] آلوسی، محمود (1415 ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول.
[17] بحرانی، حسین بن محمد (1410ق)، عیون الحقائق الناضره فی تتمیم الحدائق، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
[18] بهجت، محمد تقی (1426ق)، جامع المسائل، قم- ایران، دفتر معظم له، چاپ دوم.
[19] بهوتی، منصور بن یونس (1414ق)، شرح منتهی الارادات، بی جا، عالم الکتب، چاپ اول.
[20] ـــــــــــــــ (بی‌تا)،  کشاف القناع عن متن الاقناع، بی جا، دار الکتب العلمیة.
[21] بیضاوی، عبد الله (1418ق)، انوار التنزیل و اسرار التاویل، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول.
[22] تبریزی، جواد بن علی (1417ق)، اسس الحدود و التعزیرات، قم، دفتر مولف، چاپ اول.
[23] ثعلبی، احمد بن محمد (1422ق)، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول.
[24] جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1363ش)، ترمینولوژی حقوق، تهران، انتشارات بنیاد راستاد.
[25] جمعی از نویسندگان زیر نظر سید محمود هاشمی شاهرودی (1423ق)، موسوعة الفقه الاسلامی طبقاً لمذهب اهل البیت علیهم السلام، قم، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، چاپ اول.
[26] جندی، خلیل بن اسحاق (1429ق)، التوضیح فی شرح المختصر الفرعی، بی جا، مرکز نجیبویه للمخطوطات وخدمة التراث، چاپ اول.
[27] حجازی، محمد محمود (1413ق)، التفسیر الواضح، بیروت، دار الجلیل الجدید، چاپ دهم.
[28] حر عاملی، محمد بن حسن (1409ق)، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، قم، موسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول.
[29] حسینی، ابوبکر بن محمد (1994م)، کفایة الاخیار فی حل غایة الاختصار، سوریه- دمشق، دار الخیر.
[30] حسینی، فاطمه سادات، قیوم زاده، محمود، رهبرپور، محمدرضا (1394ش)، «بررسی فقهی و حقوقی جبران ضرر معنوی در قذف»، پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، بابل، سال 11، شماره 41، پاییز، صص 52-33.
[31] خرشی، محمد بن عبد الله (بی تا)، شرح مختصر خلیل، بیروت، دار الفکر للطباعة.
[32] دسوقی، محمد بن احمد (بی تا)، الشرح الکبیر للشیخ الدردیر و حاشیة الدسوقی، بی جا، دار الفکر.
[33] راغب اصفهانی، حسین (1412 ق)، مفردات الفاظ القرآن، سوریه، دار العلم، چاپ اول.
[34] ربعی، علی بن محمد (لخمی) (1432ق)، التبصرة، قطر، وزارة الاوقاف و الشؤون الاسلامیة، چاپ اول.
[35] زحیلی، وهبة بن مصطفی (بی تا)، الفقه الاسلامی و ادلته، سوریه- دمشق، دار الفکر.
[36] ـــــــــــــــ (1418ق)، تفسیر المنیر، دمشق، دار الفکر المعاصر، چاپ دوم.
[37] زمخشری، محمود (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ سوم.
[38] سایس، محمد علی (2002م)، تفسیر آیات الاحکام، بی جا، المکتبة العصریة للطباعة و النشر.
[39] سبزواری، سید عبد الأعلی (1413ق)، مهذب الاحکام، قم، موسسه المنار- دفتر آیة الله، چاپ چهارم.
[40] سرخسی، محمد بن احمد (1414ق)، المبسوط، بیروت، دار المعرفة.
[41] سعدی، ابوجیب (1408ق)، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحاً، دمشق- سوریه، دارالفکر، چاپ دوم.
[42] شنقیطی، محمد امین (1415ق)، اضواء البیان فی ایضاح القرآن بالقرآن، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
[43] شوکانی، محمد بن علی (1414ق)، فتح القدیر، دمشق، دار ابن کثیر، چاپ اول.
[44] شهیدثانی، زین‌الدین (1410ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم، کتابفروشی داوری، چاپ اول.
[45] شیبانی، محمد بن حسن (1433ق)، الاصل، بیروت، دار ابن حزم، چاپ اول.
[46] شیخ طوسی، محمد (بی تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، احیاء التراث العربی.
[47] ــــــــــــ (1387ق)، المبسوط فی فقه الامامیة، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، چاپ سوم.
[48] ــــــــــ (1407ق)، تهذیب الاحکام، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ چهارم.
[49] صاوی، احمد (1415 ق)، بلغة السالک لاقرب المسالک، بیروت، دار الکتب العلمیة.
[50] صدر، سید محمد (1420ق)، ماوراء الفقه، بیروت، دار للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول.
[51] صفریان، علی، محقق داماد، مصطفی، رهامی، محسن (1381ش)، تبیین جرم قذف در حقوق کیفری ایران و مطالعه تطبیقی آن در مذاهب اسلامی، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه حقوق جزا و جرم شناسی، مجتمع آموزش عالی قم، دانشگاه تهران.
[52] طباطبائی، سید علی (1418ق)، ریاض المسائل- الحدیثة، قم، موسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول.
[53] طبرسی، فضل بن حسن (بی تا)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بی جا، دار المعرفة.
[54] طبری، محمد بن جریر (1420ق)، جامع البیان فی تاویل القرآن، بی جا، موسسة الرسالة، چاپ اول.
[55] طریحی، فخر الدین (1416ق)، مجمع البحرین، تهران، کتابفروشی مرتضوی، چاپ سوم.
[56] عدوی، علی بن احمد (1414ق)، حاشیة العدوی علی کفایة الطالب الربانی، بیروت، دار الفکر.
[57] علامه حلی، حسن (1413ق)، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
[58] ـــــــــــــــ (1413ق)، مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
[59] عمیدی، سید عمید الدین (1416ق)، کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
[60] غرناطی، محمد بن احمد (ابن جزی) (1416ق)، التسهیل لعلوم التنزیل، بیروت، شرکة دار الارقم بن ابی الارقم، چاپ اول.
[61] ــــــــــــــ (بی تا)، قوانین الفقهیة، بی جا، بی نا.
[62] فاضل لنکرانی، محمد (1422ق)، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة- الحدود، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام، چاپ اول.
[63] فخرالمحققین، محمد (1387ق)، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، موسسه اسماعیلیان، چاپ اول.
[64] فیض کاشانی، محمد حسن (بی تا)، مفاتیح الشرائع، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، چاپ اول.
[65] فیومی، احمد (بی تا)، المصباح المنیر، قم، منشورات دار الرضی، چاپ اول.
[66] قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مصوب 1368.
[67] قانون حدود و قصاص، مصوب 1361.
[68] قانون مجازات اسلامی، مصوب 1370.
[69] قانون مجازات اسلامی، مصوب 1392.
[70] قرطبی، محمد بن احمد (1423ق)، الجامع لاحکام القرآن، ریاض، دار عالم الکتب.
[71] کاظمی، فاضل (بی تا)، مسالک الافهام الی آیات الاحکام، بی جا، بی نا.
[72] کشناوی، ابوبکر بن حسن (بی تا)، اسهل المدارک شرح ارشاد السالک فی مذهب مالک، بیروت، دار الفکر، چاپ دوم.
[73] کلینی، محمد (1407ق)، الکافی (ط- الاسلامیة)، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.
[74] مجلسی، محمد باقر (1404ق)، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم.
[75] محدث نوری، میرزا حسین (1408ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، موسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول.
[76] محقق حلی، جعفر (1408ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، موسسه اسماعیلیان، چاپ دوم.
[77] محقق داماد، مصطفی (1406ق)، قواعد فقه، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ دوازدهم.
[78] محمود عبدالرحمان (بی تا)، معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهیة، بی جا، بی نا.
[79] مروزی، اسحاق بن منصور (1425ق)، مسائل امام احمد بن حنبل و اسحاق بن راهویة، مدینه، الجامعة الاسلامیة، چاپ اول.
[80] مظفری، محمدرضا، گرجی، ابوالقاسم، آشوری، محمد (1375ش)، بررسی و تحلیل فقهی و قانونی پیرامون شرایط تحقق بزه قذف، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه علوم جزایی و جرم شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
[81] مکارم شیرازی، ناصر (1379ش)، الامثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، قم، مدرسه الامام علی بن ابی طالب (ع)، چاپ اول.
[82] موسوی اردبیلی، سید عبد الکریم (1428)، فقه الحدود و التعزیرات، قم، موسسة النشر لجامعة المفید، چاپ دوم.
[83] موسوی گلپایگانی، سید محمد رضا (1412ق)، الدر المنضود فی احکام الحدود، قم، دار القرآن الکریم، چاپ اول.
[84] مومن قمی، محمد (بی تا)، مبانی تحریر الوسیلة- کتاب الحدود، بی جا، بی نا، چاپ اول.
[85] مومنی، عابدین (1389ش)، گزیده حقوق جزای خصوصی اسلام، تهران، دانشگاه پیام نور، چاپ چهارم.
[86] نجفی، محمد حسن (بی تا)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
[87] نفراوی، احمد بن غانم (1415ق)، الفواکه الدوانی علی رسالة ابی زید القیروانی، بی جا، دار الفکر.
[88] نقیبی، سید ابوالقاسم (1388ش)، خسارت معنوی در حقوق اسلام، ایران و نظام های حقوقی معاصر، تهران، موسسه انتشارات امیر کبیر، چاپ دوم.
[89] یزدی، محمد (1415ق)، فقه القرآن، قم، موسسه اسماعیلیان، چاپ اول.