رابطه الگوهای حقوقی ادارۀ خانواده با حقوق مالی زوجین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه مفید

2 استادیار دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی

3 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری

چکیده

این مقاله در صدد است بر اساس پاسخی که به رابطه الگوهای حقوقی اداره خانواده با نظام حقوقی حاکم بر روابط مالی زوجین می‌دهد، به تحلیل سیر قانون‌گذاری این حوزه در ایران بپردازد. به عقیده نگارندگان، حقوق مالی زوجین در واقع تنظیم اقتدار دوطرف نکاح در خانواده را هدف گرفته و بازتاب‌دهنده جایگاه هر یک از زوجین در ساختار قدرت در خانواده است. مطابق این مدعا، نظام‌هایی که بر استقلال مالی زوجین و تحمیل مسؤولیت‌های مالی اداره خانواده بر زوج تأکید می‌کنند، بیش‌تر به الگوی ریاستی اداره خانواده و نظام‌هایی که بر اشتراک اموال زوجین و تقسیم مسؤولیت‌های مالی اداره خانواده تأکید دارند، بیش‌تر به الگوی مشارکتی اداره خانواده تمایل دارند. بنابراین، تحمیل مسؤولیت مالی به هر یک از دوطرف، توانایی حقوقی و واقعی او برای اعمال قدرت در خانواده را افزایش می‌دهد؛ همان‌گونه که کاستن از مسؤولیت‌های مالی هر یک از دوطرف از توانایی حقوقی و واقعی او در زمینه مذکور می‌کاهد. با این وجود، با عنایت به تشدید مسؤولیت‌های مالی زوج در قوانین ایران در سال‌های گذشته می‌توان گفت گرچه هدف خودآگاه قانون‌گذار ایرانی از این امر ظاهراً تدارک نقص نظام‌های حمایت اجتماعی از بانوان در کشور بوده، لکن، خواسته یا ناخواسته، در جهت تحکیم الگوی ریاستی در نکاح دائم گام برداشته است.

کلیدواژه‌ها


[1]. قرآن کریم
[2]. اراکی، محمدعلی (1419 ه‍.ق.). کتاب النکاح. قم: نور نگار.
[3]. امیرمحمدی، محمدرضا (1388). نظام مالی خانواده (1). تهران: میزان.
[4]. انصاری‌پور، محمدعلی؛ صادقی‌مقدم، محمدحسن (1384). «اجرت‌المثل کارهای زوجه و نقد آرای محاکم در این زمینه»، فصلنامه مدرس علوم انسانی، صص 1ـ24.
[5]. انصاری دزفولی، مرتضی بن محمد امین (1415 ه‍. ق.). کتاب المکاسب (للشیخ الأنصاری)، قم: کنگره بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
[6]. الجبعی العاملی، زین‌الدین بن علی (شهید ثانی) (1403ه‍.‌ق.). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، قم: دارالهادی للمطبوعات.
[7]. الجبعی العاملی، زین‌الدین بن علی (شهید ثانی) (1413ه‍.‌ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه.
[8]. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1368). حقوق متوسط حقوق مدنی؛ حقوق خانواده. تهران: کتابخانه گنج دانش.
[9]. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1378). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
[10]. جهانی، فرخ‌زاد (1391). رژیم حقوقی اشتراک اموال زوجین. لیلا سادات اسدی در حقوق مالی و اقتصادی خانواده (صص 207ـ241). تهران: دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).
[11]. حرّ عاملی، محمدبن‌حسن (1409 ه‍.ق.). وسائل الشیعه. قم: مؤسسه آل‌البیت (علیهم‌السلام).
[12]. حلّی (محقق)، جعفر بن حسن (1408 ه‍.ق.). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
[13]. خوانساری، سیداحمد (1405 ه‍.ق.). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع خوانساری. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
[14]. دیانی، عبدالرسول (1387). حقوق خانواده، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
[15]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412 ه‍.ق.). مفردات الفاظ القرآن. لبنان: دارالعلم.
[16]. زحیلی، وهبه (1420 ه‍.ق.). الاسره المسلمه فی العلم المعاصر. دمشق: دارالفکر.
[17]. صفایی، سید حسین؛ امامی، اسدالله (1388). مختصر حقوق خانواده. تهران: میزان.
[18]. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1376). المیزان فی تفسیر القرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
[19]. عوده، عبدالقادر (1418 ه‍.ق). التشریع الجنایی الاسلامی. بیروت: مؤسسه الرساله.
[20]. فضل الله، سید محمدحسین (1420 ه‍.ق.). دنیا المرأه. بیروت: دارالملاک.
[21]. فضل الله، سیدمحمدحسین (1421 ه‍.ق.). تأمّلات اسلامیه حول مرأه. بیروت: دارالملاک.
[22]. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (بی‌تا). القاموس المحیط. بیروت: دارالجیل.
[23]. فیض، علی‌رضا (1378). مبادی فقه و اصول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
[24]. کاتوزیان، ناصر (1387). قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی. تهران: میزان.
[25]. کاتوزیان، ناصر (1388). حقوق مدنی خانواده. تهران: شرکت سهامی انتشار.
[26]. کلینی، محمد بن یعقوب (1407 ه‍.ق.). الکافی. تهران: دارالکتب الإسلامیه.
[27]. گرجی، ابوالقاسم (1390 ش.). آیات الاحکام (حقوقی و جزایی). چاپ پنجم، تهران: نشر میزان.
[28]. محقق داماد، سیدمصطفی (1380). بررسی فقهی حقوق خانواده ـ نکاح و انحلال آن. چ8، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
[29]. مطهری، مرتضی (1369). نظام حقوقی زن در اسلام. قم: صدرا.
[30]. معلوف، لویس (1380 ش.)، المنجد فی اللغه. چاپ دوم، تهران: اسلام.
[31]. معین، محمد (1380). فرهنگ معین. تهران: امیرکیبر.
[32]. موسوی سبزواری، سید عبدالاعلی (1416 ه‍.ق.). مهذّب الاحکام، چاپ چهارم، قم: المنار.
[33]. نراقی، أحمد بن محمدمهدی (1415 ه‍.ق‌). مستند الشیعه فی أحکام الشریعه، قم: مؤسسه آل البیت (علیهم‌السلام).
[34]. Stark, Barbara (2005). International Family Law, anIntroduction, U.K: Ashgate Publishing Limit.