نقدی بر قانون مجازات اسلامی 1392 در زمینۀ تداخل قصاص

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه تهران

چکیده

 بر عکس قانون مجازات اسلامی 1370 که قاعدۀ تداخل قصاص در آن جایگاه و مقررات مناسبی نداشت، قانون مجازات اسلامی 1392 به تفصیل ازاین قاعده و قاعدۀ تداخل دیات بحث کرده و نوآوری‌هایی داشته است. با وجود افزایش کمّی مقررات مربوط به این قاعده، برخی نوآوری‌های قانون از حیث مبانی فقهی پشتیبانی نمی‌شود و برخی دوگانگی‌ها در قانونگذاری دیده می‌شود که نیازمند بازنگری جدی است؛ از جمله اینکه مطابق قانون جدید، اگر کسی بدون اینکه قصد قتل داشته باشد یا اینکه عمل او نوعاً کشنده باشد، جراحتی را عمداً بر عضو دیگری وارد سازد که به مرگ او منجر شود، چنین قتلی گرچه شبه‌عمد به‌شمار می‌رود، قاتل علاوه بر دیۀ نفس به قصاص عضو نیز محکوم می‌شود. همچنین در جایی که چند ضربۀ متوالی موجب قتل دیگری شده، قانون به تداخل قصاص اعضا در قصاص نفس قائل است. این در حالی است که در ضربات غیرمتوالی، جانی علاوه بر قصاص نفس به قصاص جنایت بر اعضا جز جنایت ماقبل آخر نیز محکوم می‌شود، با آنکه مرگ فقط در اثر ضربۀ آخر نبوده و در اثر مجموع ضربات بوده باشد.

کلیدواژه‌ها


[1]. اردبیلی، مولی احمد (1403ق). مجمع‌الفایدة و البرهان،چاپ اول، جلد 14، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[2]. تبریزی، میرزا جواد (1426ق). تنقیح مبانی الاحکام، کتاب القصاص، چاپ دوم، قم، دارالصدیقه الشهیدۀ(سلام‌الله‌علیها).
[3]. حاجی‌ده‌آبادی، احمد (1392). قواعد فقه جزایی، چاپ سوم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
[4]. حسینی روحانی، سید صادق(1399ق). فقه الصادق†، چاپ اول، ج 26، قم.
[5]. حلی، حسن‌بن یوسف‌بن مطهر(1376). مختلف الشیعه، چاپ اول، جلد 9، قم، مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی، دفتر تبلیغات حوزۀ علمیۀ قم.
[6]. حلی، جعفر‌بن‌ حسین (1418ق). المختصرالنافع فی فقه‌الامامیه، چاپ ششم، قم، مؤسسه المطبوعات الدینیة.
[7]. حلی، جعفربن حسین (1408 ق). شرایع‌الاسلام، چاپ دوم، جلد 4، قم، مؤسسۀ اسماعیلیان.
[8]. خویی، سید ابوالقاسم (1422 ق). مبانی تکمله‌المنهاج (موسوعه الامام الخویی، جلد 42)، قم، مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی.
[9]. طوسی، محمدبن ‌حسن (1387ق). المبسوط فی فقه الامامیّه، چاپ سوم، جلد 7، تهران، المکتبۀ المرتضویۀ.
[10]. طوسی، محمدبن‌ حسن (1407ق). تهذیب‌الاحکام، چاپ چهارم، تهران دارالکتب الاسلامیة.
[11]. طوسی، محمدبن ‌حسن(1400ق). النهایه، چاپ دوم، بیروت، دارالکتاب‌ العربی.
[12]. عاملی، ‌حر (1416ق). وسایل‌الشیعه، چاپ سوم، جلد 29، قم، مؤسسه آل‌البیت†،.
[13]. عاملی، محمدبن‌ مکی(1414ق). غایت‌المراد فی شرح نکت‌الارشاد، چاپ اول، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
[14]. عاملی، زین‌الدین‌بن ‌علی(1413ق) مسالک‌الافهام، چاپ اول، جلد 15، قم، مؤسسه المعارف‌الاسلامیة.
[15]. فاضل لنکرانی، محمد (1421ق)، تفصیل‌الشریعه کتاب القصاص، چاپ اول، قم، مرکز فقهی ائمۀ اطهار‰.
[16]. موسوی خمینی، سید روح‌الله (بی‌تا). تحریر‌الوسیله، چاپ دوم، جلد 2 ، قم، مؤسسۀ مطبوعات دارالعلم،
[17]. مجلسی، محمد تقی (1406ق). روضة‌المتقین فی شرح من لایحضرة‌الفقیه، چاپ دوم، جلد 10 ،قم، مؤسسۀ فرهنگی اسلامی کوشانپور.
[18]. مجلسی، محمد باقر‌بن محمد تقی(1406ق). ملاذالاخیار فی فهم تهذیب‌الاخبار، چاپ اول، جلد 16، کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
[19]. مدنی کاشانی، آقارضا (1408ق). کتاب‌الدیات، ‌چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی.